S E Y A H A T L E R: Moğolistan

Nüfus: 3,100,000

Yüzölçümü: 1,564,115.75 km²

Din : Moğolistan'da din olarak Budizm yaygın olmasına rağmen Hıristiyanlık, İslam ve Şamanizm de kabul edilmektedir. Türklerin çoğunluğu Müslümandır.

Diller: Moğolistan'da çeşitli lehçeler konuşulur. En önemlisi Halhaların konuştuğu ve diğer bütün Moğollar tarafından anlaşılan Moğolcadır. Moğolca resmî lisan olarak kullanılır ve Kiril alfabesiyle yazılır. Okullarda Rusça ve İngilizce başlıca yabancı dil olarak öğretilir.

Başkent : Ulanbatur, Nüfusu: 1,500,000

Sınırları : Ülkenin kuzeyinde Rusya, güneyinde, doğusunda ve batısında Çin vardır. Moğolistan'ın Kazakistan'a sınırı olmamasına rağmen ülkenin en batısı Kazakistan'ın doğu ucuna birkaç kilometre uzaktadır.

İklimi : Moğolistan’ın büyük bölümünde, az yağış ve büyük sıcaklık değişikliklerine sâhip, sert bir karasal iklim hüküm sürer. Ekseriya yaz yağmurları şeklinde olan yağış, ülkenin değişik kısımlarında yılda 100 ilâ 300 mm arasında değişir. Aşırı soğukla gelen hafif kar, ülkenin kuzey kısmında devamlı donmuş olarak kalan, önemli bir kuşağı meydana getirir. Sıcaklık farkı oldukça büyüktür. Ulan Bator’da ocak ayındaki sıcaklık ortalaması -28 °C, temmuz ayındaki ise 18 °C’dir. En yüksek ve en düşük sıcaklıklar daha da büyüktür. Kışın ırmaklar ve göller donar. Kuvvetli toz ve kum fırtınaları görülür.

Doğal Kaynaklar: Gobi hâriç, Moğolistan’ın büyük bölümü hayvancılığa imkan veren çimenlik ve çayır halindedir. Dağlar, kuzey batıdaki hâriç, genellikle çıplaktır. Ülkenin çoğu bölgelerinde vahşi hayvanlar bulunur. Bunlardan bol miktarda bulunan büyük memeli hayvanlar arasında koyun, geyik, ren geyiği (bilhassa Hubsugul Gölü çevresinde) bazı vahşi deve ve atlar ayılabilir. Her yerde bulunan dağ sıçanı (marmota) sistemli olarak kürkü için avlanır. Moğol Paleontolojistlerinin yaptığı keşifler, ülkede bol miktarda dinozor fosilleri bulunduğunu göstermektedir. Maden kömürü, tungsten, bakır, molibden, altın, kalay ülkenin yeraltı zenginliklerini teşkil eder. Moğolistan bakır bakımından Asya’da birinci, dünyada ilk on sırada yer alır.

Bugünkü Moğolistan toprakları geçmişte Hunlar, Siyenpiler, Cücenler ve daha sonra Göktürkler gibi imparatorluklar tarafından yönetilmiştir. Moğol İmparatorluğu ise 1206 yılında Cengiz Han tarafından kurulmuştur. 16. ve 17. yüzyıllarda Moğollar Tibet Budizmi'nden etkilenmişlerdir. 17. yüzyılın sonlarında, Moğolistan'nın büyük bir kısmı Qing Hanedanı'nın yönetimi altına girmiştir. 1911 yılında Qing Hanedanı'nın yıkılışı sırasında, Moğolistan bağımsızlığını ilan etmiş, fakat 1921 yılına kadar de-facto bağımsızlığını kabul ettirmekle ve 1945 yılına kadar uluslararası tanınmayı kazanmakla uğraşmak zorunda kalmıştır. Sonuç olarak güçlü Rus ve Sovyet kuvvetlerine maruz kalmıştır. 1924 yılında Moğol Halk Cumhuriyeti ilan edilmiş ve Moğol politikası aynı dönemdeki Sovyet politikasını takip etmiştir. 1989 yılının sonlarında Doğu Avrupa'daki komünist rejimlerinin çökmesinin ardından 1990 yılının başlarında Moğolistan'da Demokratik Devrim gerçekleşmiştir. Böylece Moğolistan'da çok partili sistem başlamış, 1992'de yeni bir anayasa kabul edilmiş ve serbest piyasa ekonomisine geçilmiştir. Moğolistan'ın siyasal sistemi yarı başkanlık sistemi ile yönetilen cumhuriyettir.

Moğolistan nüfusunun %80’nini Halha Moğolları, %8’ini diğer Moğollar, %5’ini Kazaklar, kalanını Tuvalar gibi diğer Türk halkları, Ruslar ve Çinliler meydana getirir.

En kalabalık Moğol azınlık grupları, batı eyâletlerinde yaşayan Oyratlar ve Ulan Bator’un kuzeyinden îtibâren Rus sınırına kadar, esas olarak Selenge Vâdisinde oturan Buryatlardır. Güneydoğuda Dariganga Moğolları, kuzeybatıda Hubsugul Gölü yakınında Darhat Moğolları vardır.

Kazak Türkleri, Moğol olmayan en kalabalık azınlık grubu olup ülkenin batı kesiminde muhtar bir arâziye sâhiptirler. Sınırlı sayıdaki Ruslar, Ulaanbaatar ve diğer yerleşim merkezlerinde bulunur. 10.000 civârındaki Çinli nüfus, ülkenin inşaat sektöründe önemli rol oynar.

Hızla şehirleşmekte olan Moğolistan’ın nüfûsunun günümüzde % 61,2’si şehirlerde yaşar. Geri kalanın çoğunluğu mevsimden mevsime göç eden göçebeler hâlindedirler. Göçebelerin "ger" adı verilen çadırları bulunur.

Moğollar arasında en yaygın spor güreştir. Okçuluk ve at yarışlarının da yaygın olduğu ülkede, çocuklara küçük yaşta ata binmesini öğretirler.

TARİHİ ve TURİSTİK YERLER:

Ulanbatur: Ulan, Moğolistan başkenti ve en büyük şehridir. Moğolca'da "Kızıl Bahadır" anlamına gelen şehrin eski ismi Urga'dır. Ulan Batur, Orta Kuzey Moğolistan'da, Tuul Nehri üzerinde bir vadide, 1,310 metre rakımda yer almaktadır. Şehir, ülkenin kültür, sanayi ve mali kalbi ve Moğolistan karayolu ağının merkezidir. Rus Trans-Sibirya Demiryolu ve Çin demiryolu sistemi şehirden geçmektedir.

Şehir, 1639 yılında bir göçebe Budist manastırı merkezi olarak kurulmuştur. 1778 yılında bugünkü konumu olan Tuul ve Elbe nehirlerinin birleştiği yere taşınmıştır. 1911 yılında Qing Hanedanı'nın yıkılmasının ardından Moğolistan'ın bağımsızlığını ilan etmesinden sonra 1924 yılında ülkenin başkenti ilan edilmiştir. Ulan Batur, 20. yüzyılda önemli bir üretim merkezi haline gelmiştir.

Sanat ve kültüre büyük önem verilen kentte çok sayıda görülmeye değer müze vardır. Moğolistan tarihine ışık tutan Ulusal Tarih Müzesi gezilmesi gereken yerlerin başında yer alır. Eski adı Sükhbatar olan Cengiz Meydanı, kentin panoramik manzarasını ayaklar altına seren Zaisan Anıtı ve yerel market Naran Tuul Pazar, 17. yüzyılda yaşamış ve Moğolistan’ın en önemli resim ve heykel sanatçısı olarak bilinen Zanabazar tarafından yapılmış Buda heykellerinin de bulunduğu, Sükhabaatar Meydanı'nda yer alan ve 1990 yılında restore edilmiş Çin tarzı mimariye sahip Tibet Budist Gandan Manastırı da Ulanbatur'da görülmesi gereken yerler arasındadır.

Orhun Vadisi: Başkent Ulaanbaatar’dan 370 km uzaklıkta Orhun Nehrinin etrafında bulunmaktadır. Orhun Vadisi 2004 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alınmıştır. Orhun Vadisinin tarih açısından büyük önemi vardır. Uygur İmparatorluğu ve bir zamanlar dünyanın en büyük imparatorluğu olan Moğol İmparatorluğu'nun başkentleri Orhun Vadisi’ndedir. Bu yüzden Orhun Vadisi Hun İmparatorluğu, Gök Türk İmparatorluğu, Uygur İmparatorluğu, ve Moğol İmparatorluğu’na ait arkeolojik kalıntılar, eski şehir ve yerleşim merkezlerin enkazları, yazılı ve dikil taşlar, mezarlar, ve Budist tapınaklarının bulunduğu, çok sayıda tarihi bilgi içeren kültürel bir miras olarak kabul edilmektedir. Bu kadar zengin kültürel içerikli bölge halen göçebelerin yaşadığı, hayvanlarını otlattığı, ve bu kültürel miraslara değer vererek, koruyarak yaşadığı bir yerdir. Göçebeler için hayat birkaç değişiklik dışında yüzlerce yıl öncesinde olduğu gibi devam etmektedir.Vadide bulunan en önemli tarihi değerlerden bir tanesi Orhun Yazıtları'dır. 8. yüzyılda Göktürk Kağanlığı zamanında dikilen Bilge Kağan Yazıtı, Kül Tigin Yazıtı ve Bilge Tonyukuk yazıtı burada yer alır.

13. yüzyılda Moğol İmparatorluğu başkenti Karakurum da vadinin en önemli noktalarından bir tanesidir. Moğolistan’ın en eski Budist manastırlarından olan Erdenezuu Manastırı, Karakurum Şehir müzesi burada gezilmesi gereken yerler arasındadır.

Elsen Tasarkhai: "Küçük Gobi" olarak da adlandırılan Elsen Tasarkhai 80 kilometre boyunca uzanan kumullardan meydana gelir ve çöl deneyimi yaşamak isteyen gezginlerin uğrak noktasıdır.

Moğolistan'dan ne alınır?

Kaşmir, el işçiliği deri ürünleri, geleneksel kıyafetler okçuluk takımları ülkeye has hediyelik eşyaların başında gelmektedir.

Moğolistan'da ne yenir?

Moğol mutfağı et ve tahıl ağırlıklıdır. Sığır ve at etinin bol bulunduğu ülkede sebze ise az kullanılmaktadır. Mantı benzeri bir yemek olan Buzz, kızartılan etli bir börek olan Kuushuur ülkenin ünlü yemekleri arasında sayılabilir. Fermante edilmiş kısrak sütünden elde edilen kımız ise Moğolistan ile özdeşleşen bir içecektir.